Elk waterschap beschikt over honderden kilometers persleidingen voor haar riolering. De meeste leidingen liggen er al vanaf de jaren 70, sommige zelfs al sinds de 50-er jaren. Als een persleiding breekt, kan dat gevaar opleveren voor mens, flora en fauna. Vervangen van de persleidingen kost honderden miljoenen euro’s en dan moet heel Nederland op de schop. Is het wel nodig om alle persleidingen te vervangen? Waarom zouden we dat willen? Kunnen we prioriteren op basis van risico’s bij breuk?
Leidingbreuk voorkomen
Elk waterschap beheert tussen de 100 en 700 kilometer transportleidingen voor afvalwater, zoals rioolbuizen. Een groot deel hiervan is in de jaren 70 aangelegd en nadert de leeftijd van 50 jaar. De vervangingswaarde loopt op tot 250 miljoen euro. Er is weinig bekend over de actuele conditie en restlevensduur van de leidingen. Enkele calamiteiten bij waterschappen leidden tot onacceptabele maatschappelijke schade. Een bekend voorbeeld is de leidingbreuk bij de spoortunnel Velsen-Noord. Verzekeraars eisen daarom dat er sprake is van goed leidingbeheer. Proactief leidingbeheer is hierbij essentieel.
Proactief leidingbeheer
De verzekeraars eisen goed leidingbeheer zodat calamiteiten door leidingbreuk worden voorkomen. Daarvoor is proactief leidingbeheer nodig. Dit omvat enerzijds een goed model om de leidingen te kunnen beheren en anderzijds een degelijke risicoanalyse op de leidingen. Dit geeft inzicht in de volgende vragen:
- Waar zitten mijn risicovolle locaties?
- Wat zijn de beheers- en vervangingskosten voor de komende jaren?
- Waarop dient besluitvorming plaats te vinden?
Risicoanalyse leidingen
Risicovolle locaties identificeren
Een intensieve risicoanalyse bestaat uit het identificeren van de risicovolle locaties. Dit zijn locaties waar het niet mogelijk is om de gevolgen van een leidingbreuk te beperken tot een acceptabel niveau. Voorbeelden van risicovolle locaties zijn: kruisingen van afvalwater- en transportleidingen met bijvoorbeeld spoorlijnen, waterkeringen, wegen en waterwegen.
Voorbeelden onacceptabele risico’s leidingbreuk
Voorbeelden van onacceptabele gevolgen van leidingbreuk zijn onder andere:
- Ongezuiverde lozingen in het milieu met risico op schade aan het milieu, aan derden en aan het imago
- Hoge gevolgkosten. De kosten voor bijvoorbeeld de inzet van tankwagens en/of omleidingen om de schade na leidingbreuk te beperken, kunnen variëren van € 10.000 tot enkele miljoenen euro’s
Opstellen risicokaart
Om risico’s op leidingbreuk te voorkomen, kan een risicoanalyse worden uitgevoerd. Hierdoor ontstaat een risicokaart. Deze risicokaart wordt onderdeel van de besluitvorming. Veelal kan al direct aangegeven worden dat door het toepassen van eenvoudige maatregelen, de risico’s verminderen. Denk bijvoorbeeld aan het inbouwen van extra afsluiters.
Risicokosten
Om de beheerskosten in beeld te krijgen, dient het gehele areaal van assets doorgelicht te worden op een aantal typische kenmerken die bepalend zijn voor de beheers- en vervangingskosten. Naast de kosten worden ook de potentiële risico’s in termen van kosten gewaardeerd (risicokosten). De resultaten uit de risicoanalyse leiden tot een besluitvormingsmodel op basis van scenario’s. Doordat zowel de meerjarenkosten als de risicokosten bekend zijn, kunnen scenario’s gepresenteerd worden. Het meest kosteneffectieve scenario waarbij de euro de meeste waarde heeft bij het laagste risico, zal meestal de voorkeur hebben.
Model leidingbeheer
Pragma heeft een model en methode ontwikkeld om dit in de praktijk te brengen. Hierbij wordt gebruik gemaakt van ‘expert’ tabellen om op pragmatische wijze te komen tot een analyse. De methodiek wordt ondersteund door de softwaretool Asset Management Power Suite. Het project wordt uitgevoerd met de leidingbeheerders van de betreffende gemeenten of waterschappen. Dat helpt om de kennis in de hoofden van de mensen expliciet te maken en vast te leggen voor de toekomst.
Toepassingen
Bij het Hoogheemraadschap Hollands Noorderkwartier voerde Pragma een project uit dat heeft geleid tot een bestuursvoorstel, waarbij verschillende scenario’s zijn voorgelegd. Dit gaf inzicht in de verschillende kosten, maar vooral ook werden de consequenties van de risico’s gekwantificeerd. De scenario’s voldoen allemaal aan de eisen van de verzekering. Ook is de betreffende afdeling van het hoogheemraadschap nu ingericht op proactief leidingbeheer en is de kennis geborgd.
Voor Waterschap Rijn en IJssel werd 400 km aan transportleidingen in kaart gebracht om het onderhoud ervan beter te kunnen uitvoeren. Pragma inventariseerde de risico’s van een mogelijke leidingbreuk op de omgeving. En Pragma maakte een nieuwe analyse van de technische levensduur van de leidingen. Het waterschap heeft nu inzicht in de conditie, prestatie, risico’s en kosten van de leidingen. En ze hebben een gemeenschappelijk beeld over beheer en onderhoud.
Informatie
Wilt u meer weten over risicogestuurd leidingbeheer of over assetmanagement in de waterketen? Neemt u dan contact met ons op. Wij vertellen u er graag meer over.
